Palo de tinte de Campeche para el mundo
El palo de tinte —también conocido como palo de Campeche, éek, tooso boon che’ (maya) o palo negro— es una de las especies arbóreas con mayor valor histórico, cultural y natural en la península de Yucatán. Se le ha utilizado principalmente para la extracción de tinturas; de ahí su nombre. Desde la época prehispánica, los mayas lo usaban para teñir su piel y sus telas de algodón, aunque su extracción y comercialización crecieron intensamente durante la Colonia. Hoy se sigue explotando con fines comerciales y se le reconoce por su valor natural en los ecosistemas donde se localiza.
Main Authors: | , , , |
---|---|
Format: | Texto biblioteca |
Language: | spa |
Subjects: | Haematoxylum campechia, Valor económico, Valor ecológico, Explotación forestal, Conocimiento tradicional, Historia, Artfrosur, |
Online Access: | https://revistas.ecosur.mx/ecofronteras/index.php/eco/article/view/2139/2291 |
Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
id |
KOHA-OAI-ECOSUR:64604 |
---|---|
record_format |
koha |
institution |
ECOSUR |
collection |
Koha |
country |
México |
countrycode |
MX |
component |
Bibliográfico |
access |
En linea En linea |
databasecode |
cat-ecosur |
tag |
biblioteca |
region |
America del Norte |
libraryname |
Sistema de Información Bibliotecario de ECOSUR (SIBE) |
language |
spa |
topic |
Haematoxylum campechia Valor económico Valor ecológico Explotación forestal Conocimiento tradicional Historia Artfrosur Haematoxylum campechia Valor económico Valor ecológico Explotación forestal Conocimiento tradicional Historia Artfrosur |
spellingShingle |
Haematoxylum campechia Valor económico Valor ecológico Explotación forestal Conocimiento tradicional Historia Artfrosur Haematoxylum campechia Valor económico Valor ecológico Explotación forestal Conocimiento tradicional Historia Artfrosur Plasencia Vázquez, Alexis Herminio Doctor autor 12818 Villegas, Pascale autor Serrano Rodríguez, Annery autora Ferrer Sánchez, Yarelys autora Palo de tinte de Campeche para el mundo |
description |
El palo de tinte —también conocido como palo de Campeche, éek, tooso boon che’ (maya) o palo negro— es una de las especies arbóreas con mayor valor histórico, cultural y natural en la península de Yucatán. Se le ha utilizado principalmente para la extracción de tinturas; de ahí su nombre. Desde la época prehispánica, los mayas lo usaban para teñir su piel y sus telas de algodón, aunque su extracción y comercialización crecieron intensamente durante la Colonia. Hoy se sigue explotando con fines comerciales y se le reconoce por su valor natural en los ecosistemas donde se localiza. |
format |
Texto |
topic_facet |
Haematoxylum campechia Valor económico Valor ecológico Explotación forestal Conocimiento tradicional Historia Artfrosur |
author |
Plasencia Vázquez, Alexis Herminio Doctor autor 12818 Villegas, Pascale autor Serrano Rodríguez, Annery autora Ferrer Sánchez, Yarelys autora |
author_facet |
Plasencia Vázquez, Alexis Herminio Doctor autor 12818 Villegas, Pascale autor Serrano Rodríguez, Annery autora Ferrer Sánchez, Yarelys autora |
author_sort |
Plasencia Vázquez, Alexis Herminio Doctor autor 12818 |
title |
Palo de tinte de Campeche para el mundo |
title_short |
Palo de tinte de Campeche para el mundo |
title_full |
Palo de tinte de Campeche para el mundo |
title_fullStr |
Palo de tinte de Campeche para el mundo |
title_full_unstemmed |
Palo de tinte de Campeche para el mundo |
title_sort |
palo de tinte de campeche para el mundo |
url |
https://revistas.ecosur.mx/ecofronteras/index.php/eco/article/view/2139/2291 |
work_keys_str_mv |
AT plasenciavazquezalexisherminiodoctorautor12818 palodetintedecampecheparaelmundo AT villegaspascaleautor palodetintedecampecheparaelmundo AT serranorodriguezanneryautora palodetintedecampecheparaelmundo AT ferrersanchezyarelysautora palodetintedecampecheparaelmundo |
_version_ |
1806028393909583872 |
spelling |
KOHA-OAI-ECOSUR:646042024-05-30T21:48:11ZPalo de tinte de Campeche para el mundo Plasencia Vázquez, Alexis Herminio Doctor autor 12818 Villegas, Pascale autor Serrano Rodríguez, Annery autora Ferrer Sánchez, Yarelys autora textspaEl palo de tinte —también conocido como palo de Campeche, éek, tooso boon che’ (maya) o palo negro— es una de las especies arbóreas con mayor valor histórico, cultural y natural en la península de Yucatán. Se le ha utilizado principalmente para la extracción de tinturas; de ahí su nombre. Desde la época prehispánica, los mayas lo usaban para teñir su piel y sus telas de algodón, aunque su extracción y comercialización crecieron intensamente durante la Colonia. Hoy se sigue explotando con fines comerciales y se le reconoce por su valor natural en los ecosistemas donde se localiza.Kóom ts’íibil meyaj: Le palo de tinte —k’ajóola’an xan beey palo de Campeche, éek’, tooso boon che’ (maya) wáaj palo negro— jump’éel ch’i’ibalil che’ jach úuchben, táaj k’a’ana’an ti’ u yuumil kaajo’ob yéetel k’a’ana’an tu k’áaxil u péetlu’umil Yucatán. Jach ku k’a’ana’ankunta’al ti’al u jo’osa’al boono’ob; te’ ku taal u k’aaba’i’. Ma’ili’ k’uchuk le españailo’obe’, le maaya máako’obo’ ku k’a’ana’ankuntiko’ob ti’al u booniko’ob u yoot’elo’ob bey xan u piits’il nook’o’ob, ba’ale’ séen ya’abchaj u meyajta’al yéetel u ko’onol le ka k’uch le españailo’ob tu k’iinilo’ob le Coloniao’. Tak bejla’e’ ku jo’osal koonbil yéetel jach k’ajóola’an tumen jump’éel noj ayik’alil tu’ux kuxa’an ti’al u jeel che’ob yéetel ba’alche’ob.Smelolal vun albil ta jbel cha’bel k’op: Li te’ chlok’ tal sbonole —ojtikinbil ek k’u cha’al ste’elal Campeche, éek, tooso boon che’ (maya) o ik’al te’— ja’ jtos te’etik tsots sk’oplal yu’un tunesbil tal ta vo’ne xae, nitil tsakal ta talel kuxlejal xchi’uk lek ta xch’i ta sti’ilal muk’ta nab ta Yucatán. Li te’ li’e tunesbil ono’ox sventa slok’esbel li sbone; ja’ te talem li sbie. K’alal mu to’ox oyik li’ li jch’ieletik talik ta namal banamile, li mayaetike ja’ ta stunesik to’ox sventa sbonel li snukulalike xchi’uk sjalomik pasbil ta tuch’nuk’e, le’e p’ol talel slok’esel xchi’uk xchonel smanel k’alaluk ach’ to och tal ta naklej li jch’ieletik talik ta namal banamile. Tana li’e oy to xchonel smanel ja’ no’ox ti mu’yuk buch’u ta stuk’ulane xchi’uk na’bil ti tsots sk’oplal stalelal bu ta xch’ie.El palo de tinte —también conocido como palo de Campeche, éek, tooso boon che’ (maya) o palo negro— es una de las especies arbóreas con mayor valor histórico, cultural y natural en la península de Yucatán. Se le ha utilizado principalmente para la extracción de tinturas; de ahí su nombre. Desde la época prehispánica, los mayas lo usaban para teñir su piel y sus telas de algodón, aunque su extracción y comercialización crecieron intensamente durante la Colonia. Hoy se sigue explotando con fines comerciales y se le reconoce por su valor natural en los ecosistemas donde se localiza.Kóom ts’íibil meyaj: Le palo de tinte —k’ajóola’an xan beey palo de Campeche, éek’, tooso boon che’ (maya) wáaj palo negro— jump’éel ch’i’ibalil che’ jach úuchben, táaj k’a’ana’an ti’ u yuumil kaajo’ob yéetel k’a’ana’an tu k’áaxil u péetlu’umil Yucatán. Jach ku k’a’ana’ankunta’al ti’al u jo’osa’al boono’ob; te’ ku taal u k’aaba’i’. Ma’ili’ k’uchuk le españailo’obe’, le maaya máako’obo’ ku k’a’ana’ankuntiko’ob ti’al u booniko’ob u yoot’elo’ob bey xan u piits’il nook’o’ob, ba’ale’ séen ya’abchaj u meyajta’al yéetel u ko’onol le ka k’uch le españailo’ob tu k’iinilo’ob le Coloniao’. Tak bejla’e’ ku jo’osal koonbil yéetel jach k’ajóola’an tumen jump’éel noj ayik’alil tu’ux kuxa’an ti’al u jeel che’ob yéetel ba’alche’ob.Smelolal vun albil ta jbel cha’bel k’op: Li te’ chlok’ tal sbonole —ojtikinbil ek k’u cha’al ste’elal Campeche, éek, tooso boon che’ (maya) o ik’al te’— ja’ jtos te’etik tsots sk’oplal yu’un tunesbil tal ta vo’ne xae, nitil tsakal ta talel kuxlejal xchi’uk lek ta xch’i ta sti’ilal muk’ta nab ta Yucatán. Li te’ li’e tunesbil ono’ox sventa slok’esbel li sbone; ja’ te talem li sbie. K’alal mu to’ox oyik li’ li jch’ieletik talik ta namal banamile, li mayaetike ja’ ta stunesik to’ox sventa sbonel li snukulalike xchi’uk sjalomik pasbil ta tuch’nuk’e, le’e p’ol talel slok’esel xchi’uk xchonel smanel k’alaluk ach’ to och tal ta naklej li jch’ieletik talik ta namal banamile. Tana li’e oy to xchonel smanel ja’ no’ox ti mu’yuk buch’u ta stuk’ulane xchi’uk na’bil ti tsots sk’oplal stalelal bu ta xch’ie.Haematoxylum campechiaValor económicoValor ecológicoExplotación forestalConocimiento tradicionalHistoriaArtfrosurECOfronterashttps://revistas.ecosur.mx/ecofronteras/index.php/eco/article/view/2139/2291Acceso en línea sin restricciones |