Palo de tinte de Campeche para el mundo

El palo de tinte —también conocido como palo de Campeche, éek, tooso boon che’ (maya) o palo negro— es una de las especies arbóreas con mayor valor histórico, cultural y natural en la península de Yucatán. Se le ha utilizado principalmente para la extracción de tinturas; de ahí su nombre. Desde la época prehispánica, los mayas lo usaban para teñir su piel y sus telas de algodón, aunque su extracción y comercialización crecieron intensamente durante la Colonia. Hoy se sigue explotando con fines comerciales y se le reconoce por su valor natural en los ecosistemas donde se localiza.

Saved in:
Bibliographic Details
Main Authors: Plasencia Vázquez, Alexis Herminio Doctor autor 12818, Villegas, Pascale autor, Serrano Rodríguez, Annery autora, Ferrer Sánchez, Yarelys autora
Format: Texto biblioteca
Language:spa
Subjects:Haematoxylum campechia, Valor económico, Valor ecológico, Explotación forestal, Conocimiento tradicional, Historia, Artfrosur,
Online Access:https://revistas.ecosur.mx/ecofronteras/index.php/eco/article/view/2139/2291
Tags: Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
id KOHA-OAI-ECOSUR:64604
record_format koha
institution ECOSUR
collection Koha
country México
countrycode MX
component Bibliográfico
access En linea
En linea
databasecode cat-ecosur
tag biblioteca
region America del Norte
libraryname Sistema de Información Bibliotecario de ECOSUR (SIBE)
language spa
topic Haematoxylum campechia
Valor económico
Valor ecológico
Explotación forestal
Conocimiento tradicional
Historia
Artfrosur
Haematoxylum campechia
Valor económico
Valor ecológico
Explotación forestal
Conocimiento tradicional
Historia
Artfrosur
spellingShingle Haematoxylum campechia
Valor económico
Valor ecológico
Explotación forestal
Conocimiento tradicional
Historia
Artfrosur
Haematoxylum campechia
Valor económico
Valor ecológico
Explotación forestal
Conocimiento tradicional
Historia
Artfrosur
Plasencia Vázquez, Alexis Herminio Doctor autor 12818
Villegas, Pascale autor
Serrano Rodríguez, Annery autora
Ferrer Sánchez, Yarelys autora
Palo de tinte de Campeche para el mundo
description El palo de tinte —también conocido como palo de Campeche, éek, tooso boon che’ (maya) o palo negro— es una de las especies arbóreas con mayor valor histórico, cultural y natural en la península de Yucatán. Se le ha utilizado principalmente para la extracción de tinturas; de ahí su nombre. Desde la época prehispánica, los mayas lo usaban para teñir su piel y sus telas de algodón, aunque su extracción y comercialización crecieron intensamente durante la Colonia. Hoy se sigue explotando con fines comerciales y se le reconoce por su valor natural en los ecosistemas donde se localiza.
format Texto
topic_facet Haematoxylum campechia
Valor económico
Valor ecológico
Explotación forestal
Conocimiento tradicional
Historia
Artfrosur
author Plasencia Vázquez, Alexis Herminio Doctor autor 12818
Villegas, Pascale autor
Serrano Rodríguez, Annery autora
Ferrer Sánchez, Yarelys autora
author_facet Plasencia Vázquez, Alexis Herminio Doctor autor 12818
Villegas, Pascale autor
Serrano Rodríguez, Annery autora
Ferrer Sánchez, Yarelys autora
author_sort Plasencia Vázquez, Alexis Herminio Doctor autor 12818
title Palo de tinte de Campeche para el mundo
title_short Palo de tinte de Campeche para el mundo
title_full Palo de tinte de Campeche para el mundo
title_fullStr Palo de tinte de Campeche para el mundo
title_full_unstemmed Palo de tinte de Campeche para el mundo
title_sort palo de tinte de campeche para el mundo
url https://revistas.ecosur.mx/ecofronteras/index.php/eco/article/view/2139/2291
work_keys_str_mv AT plasenciavazquezalexisherminiodoctorautor12818 palodetintedecampecheparaelmundo
AT villegaspascaleautor palodetintedecampecheparaelmundo
AT serranorodriguezanneryautora palodetintedecampecheparaelmundo
AT ferrersanchezyarelysautora palodetintedecampecheparaelmundo
_version_ 1806028393909583872
spelling KOHA-OAI-ECOSUR:646042024-05-30T21:48:11ZPalo de tinte de Campeche para el mundo Plasencia Vázquez, Alexis Herminio Doctor autor 12818 Villegas, Pascale autor Serrano Rodríguez, Annery autora Ferrer Sánchez, Yarelys autora textspaEl palo de tinte —también conocido como palo de Campeche, éek, tooso boon che’ (maya) o palo negro— es una de las especies arbóreas con mayor valor histórico, cultural y natural en la península de Yucatán. Se le ha utilizado principalmente para la extracción de tinturas; de ahí su nombre. Desde la época prehispánica, los mayas lo usaban para teñir su piel y sus telas de algodón, aunque su extracción y comercialización crecieron intensamente durante la Colonia. Hoy se sigue explotando con fines comerciales y se le reconoce por su valor natural en los ecosistemas donde se localiza.Kóom ts’íibil meyaj: Le palo de tinte —k’ajóola’an xan beey palo de Campeche, éek’, tooso boon che’ (maya) wáaj palo negro— jump’éel ch’i’ibalil che’ jach úuchben, táaj k’a’ana’an ti’ u yuumil kaajo’ob yéetel k’a’ana’an tu k’áaxil u péetlu’umil Yucatán. Jach ku k’a’ana’ankunta’al ti’al u jo’osa’al boono’ob; te’ ku taal u k’aaba’i’. Ma’ili’ k’uchuk le españailo’obe’, le maaya máako’obo’ ku k’a’ana’ankuntiko’ob ti’al u booniko’ob u yoot’elo’ob bey xan u piits’il nook’o’ob, ba’ale’ séen ya’abchaj u meyajta’al yéetel u ko’onol le ka k’uch le españailo’ob tu k’iinilo’ob le Coloniao’. Tak bejla’e’ ku jo’osal koonbil yéetel jach k’ajóola’an tumen jump’éel noj ayik’alil tu’ux kuxa’an ti’al u jeel che’ob yéetel ba’alche’ob.Smelolal vun albil ta jbel cha’bel k’op: Li te’ chlok’ tal sbonole —ojtikinbil ek k’u cha’al ste’elal Campeche, éek, tooso boon che’ (maya) o ik’al te’— ja’ jtos te’etik tsots sk’oplal yu’un tunesbil tal ta vo’ne xae, nitil tsakal ta talel kuxlejal xchi’uk lek ta xch’i ta sti’ilal muk’ta nab ta Yucatán. Li te’ li’e tunesbil ono’ox sventa slok’esbel li sbone; ja’ te talem li sbie. K’alal mu to’ox oyik li’ li jch’ieletik talik ta namal banamile, li mayaetike ja’ ta stunesik to’ox sventa sbonel li snukulalike xchi’uk sjalomik pasbil ta tuch’nuk’e, le’e p’ol talel slok’esel xchi’uk xchonel smanel k’alaluk ach’ to och tal ta naklej li jch’ieletik talik ta namal banamile. Tana li’e oy to xchonel smanel ja’ no’ox ti mu’yuk buch’u ta stuk’ulane xchi’uk na’bil ti tsots sk’oplal stalelal bu ta xch’ie.El palo de tinte —también conocido como palo de Campeche, éek, tooso boon che’ (maya) o palo negro— es una de las especies arbóreas con mayor valor histórico, cultural y natural en la península de Yucatán. Se le ha utilizado principalmente para la extracción de tinturas; de ahí su nombre. Desde la época prehispánica, los mayas lo usaban para teñir su piel y sus telas de algodón, aunque su extracción y comercialización crecieron intensamente durante la Colonia. Hoy se sigue explotando con fines comerciales y se le reconoce por su valor natural en los ecosistemas donde se localiza.Kóom ts’íibil meyaj: Le palo de tinte —k’ajóola’an xan beey palo de Campeche, éek’, tooso boon che’ (maya) wáaj palo negro— jump’éel ch’i’ibalil che’ jach úuchben, táaj k’a’ana’an ti’ u yuumil kaajo’ob yéetel k’a’ana’an tu k’áaxil u péetlu’umil Yucatán. Jach ku k’a’ana’ankunta’al ti’al u jo’osa’al boono’ob; te’ ku taal u k’aaba’i’. Ma’ili’ k’uchuk le españailo’obe’, le maaya máako’obo’ ku k’a’ana’ankuntiko’ob ti’al u booniko’ob u yoot’elo’ob bey xan u piits’il nook’o’ob, ba’ale’ séen ya’abchaj u meyajta’al yéetel u ko’onol le ka k’uch le españailo’ob tu k’iinilo’ob le Coloniao’. Tak bejla’e’ ku jo’osal koonbil yéetel jach k’ajóola’an tumen jump’éel noj ayik’alil tu’ux kuxa’an ti’al u jeel che’ob yéetel ba’alche’ob.Smelolal vun albil ta jbel cha’bel k’op: Li te’ chlok’ tal sbonole —ojtikinbil ek k’u cha’al ste’elal Campeche, éek, tooso boon che’ (maya) o ik’al te’— ja’ jtos te’etik tsots sk’oplal yu’un tunesbil tal ta vo’ne xae, nitil tsakal ta talel kuxlejal xchi’uk lek ta xch’i ta sti’ilal muk’ta nab ta Yucatán. Li te’ li’e tunesbil ono’ox sventa slok’esbel li sbone; ja’ te talem li sbie. K’alal mu to’ox oyik li’ li jch’ieletik talik ta namal banamile, li mayaetike ja’ ta stunesik to’ox sventa sbonel li snukulalike xchi’uk sjalomik pasbil ta tuch’nuk’e, le’e p’ol talel slok’esel xchi’uk xchonel smanel k’alaluk ach’ to och tal ta naklej li jch’ieletik talik ta namal banamile. Tana li’e oy to xchonel smanel ja’ no’ox ti mu’yuk buch’u ta stuk’ulane xchi’uk na’bil ti tsots sk’oplal stalelal bu ta xch’ie.Haematoxylum campechiaValor económicoValor ecológicoExplotación forestalConocimiento tradicionalHistoriaArtfrosurECOfronterashttps://revistas.ecosur.mx/ecofronteras/index.php/eco/article/view/2139/2291Acceso en línea sin restricciones