Behoud van natuurwaarden in droge, voedselarme bossen: hoe effectief zijn effectgerichte maatregelen?

Samenvatting Eutrofienng en verzuring hebben geleid tot een groot aantal veranderingen in de Nederlandse bossen gedurende de laatste decennia Droge voedselarnie bossen behorende tot onder andere korstmos dennenbos kussentjesmos dennenbos kraaihei dennenbos en gaffeltandnios eikenbos zijn in dat opzicht bijzonder kwetsbare bostypen Vermesting en verzunng hebben invloed op de vitaliteit en productiviteit van bomen en op bodemkundige eigenschappen die beide op hun beurt weer effecten hebben op de karaktenstieke levensgemeenschappen van deze bossen, vooral gekenmerkt door bijzondere paddestoelen korstmossen en rnossen In het kader van het Overlevingsplan Bos en Natuur is onderzoek gedaan naar maatregelen die in deze bossen kunnen worden uitgevoerd om de negatie ve effecten van eutrofiering en verzuring op de bijzondere natuurwaarden tegen te gaan Daartoe zijn in de periode 1994 1999 effecten van plaggen en dunnen alleen dunnen en niets doen op een aantal ecosysteemkenmerken onder zocht Verondersteld werd dat deze maatregelen zouden leiden tot een terugzet ten van de successie naar het (korst )mosnjke stadium en een herstel van de ectomycorrhiza paddestoelen In de dennenbossen bleek de combinatie van plaggen en dunnen succesvol voor de bodemvegetatie en paddestoelenflora Deze ingreep leidde tot een teruqzet ting van de vegetatiesuccessie Op de ectomycorrhizapaddestOelen had deze ingreep tot gevolg dat zowel aantallen (Rode Lijst) soorten als vruchtlichamen waren toegenomen De maatregel dunnen alleen had niet of nauwelijks effect Vermindenng van de strooiselval op zich is derhalve onvoldoende voor herstel van de natuurwaarden De belangrijkste maatregel betreft de verlaging van de strooisel en humusvoorraad door plaggen Wel lijkt er sprake van een aanvullend positief effect door dunnen doordat daardoor de opbouw van een nieuwe strooi sel en humuslaag wordt vertraagd De maatregelen in de dennenbossen hebben geleid tot de gewenste ontwikkelingen Plaggen en dunnen is voor de dennen bossen een praktijknjpe maatregel Fris echter ook sprake van een duidelijke ten dens in de richting van de vegetatiesamenstelling zoals die bestond voor de ingrepen Om permanente verbetering te krijgen van de conditie is echter peno diek ingrijpen nodig In de eikenopstanden is sprake van ofwel een snelle terugkeer naar de uitgangs situatie ofwel een niet gewenste ontwikkeling Hier hebben de behandelingen slechts zeer beperkt geresulteerd in soorten uit eerdere successiestadia De behandelingen waren derhalve niet succesvol Hierbij kan een rol spelen dat (veel) te weinig organisch materiaal is verwijderd waardoor de nutrientendynamiek hoog is gebleven Het achterwege blijven van natuurherstel roept hier de vraag op of meer drastische ingrepen die lijken op die in de dennenbossen moeten worden uitgevoerd en onderzorht of dat het gaffeltandmos-eikenbos voor Nederland als verloren beschouwd moet worden